Pul va vaqtni tejab, tovar zaxirasini qanday boshqarish mumkin? 6 ta samarali ko’rsatkich

Tasavvur qiling, siz doimo kerakli mahsulotlarga ega chakana savdo do’konini boshqarasiz. Siz haddan tashqari ko`p zaxira qolib ketishi muammosiga duch kelmaysiz va mijozlar uchun kerak bo`lgan tovaringiz hech qachon tugab qolmaydi.

Bu tushga o’xshaydimi?

Ammo, aslida, inventarizatsiyani boshqarish unchalik oson ish emas. Do’konlar har doim o’z inventarlarini nazorat qilishga harakat qilishadi, lekin deyarli har doim haddan tashqari tovar to’planishi va yetishmovchiligi bilan bog’liq muammolarga duch kelishadi.

Albatta, inventarizatsiyani boshqarishning barcha muammolarini butunlay yo’q qiladigan mo”jizaviy vosita yo’q. Biroq, inventarizatsiyani nazorat qilish bilan bog’liq muammolarni minimallashtirish uchun bitta amaliy qadam bor.

Ushbu yo’nalishdagi muvaffaqiyat kaliti inventarizatsiya ma’lumotlarini doimiy monitoring qilishdir.

 Nega tovar zaxirasini boshqarish ko’rsatkichlarini kuzatib borish zarur?

Inventarizatsiya ma’lumotlari va zaxirani boshqarishning asosiy ko’rsatkichlarini kuzatish orqali siz tendensiyalarni aniqlashingiz va inventarizatsiya bo’yicha yaxshiroq qarorlar qabul qilish uchun ma’lumot to’plashingiz mumkin.

Ushbu maqolada biz inventarizatsiyani boshqarish uchun kuzatishingiz kerak bo’lgan asosiy ko’rsatkichlarni ko’rib chiqamiz.

1.GMROI

GMROI nima?

GMROI (Gross Margin Return on Investment) – tovar-moddiy zaxiralar rentabelligining ko’rsatkichidir. Bu inventarizatsiya qilingan har 100 pul birlik qancha foyda keltirilishini ko’rsatadi:

GMROI, % = Yalpi marja / O’rtacha tovar zaxirasi * 100%

 Bundan tashqari, ushbu ko’rsatkich aylanma va marja o’rtasidagi munosabatni aniq aks ettiradi:

GMROI, % = Konvertatsiya qilish imkoniyati x Marja, %

Ushbu formula yuqori marjalar va tovarlarning tez aylanishi tufayli pul ishlashingiz mumkin bo’lgan mashhur haqiqatni tasdiqlaydi.

DataWiZ

Investitsiyalarning yalpi daromadini bildiradi. Ushbu ko’rsatkich mahsulotga sarflangan har bir so’m uchun siz qaytarib olgan pul miqdori (ya’ni investitsiya daromadi) uchun javobgardir.

U “Ayrim mahsulotlarga sarmoya kiritishdan qancha foyda oldim?” yoki “Tovar balansiga qo’yilgan har bir so’mdan qancha daromad oldim?” kabi savollarga javob beradi.

GMROIni aniqlash formulasi: yalpi marja / o’rtacha inventar qiymati

Aytaylik, chakana savdo do‘konining yalpi foydasi 55 million so‘m, inventar qiymati o‘rtacha 30 million so‘mni tashkil qiladi. Bu holatda GMROI 1,83 ni tashkil etadi, ya’ni do‘kon har 1 million so‘m inventardan 1,83 million so‘m daromad oladi.

Do’koningiz uchun GMROIni aniqlaganingizdan so’ng, resurslar (joy yoki naqd pul) taqchilligiga nisbatan qancha foyda olishingizni aniqlash orqali uni bir qadam oldinga olib boring.

Misol uchun, agar sizning do’koningiz cheklangan omborxona maydoniga ega bo’lsa, siz tovarlar egallagan maydonning kvadrat metriga qancha foyda olishingizni hisoblashingiz lozim. Agar sizda kichik mablag’ aylanmasi bo’lsa, unda qaysi mahsulotlar sizga ko’proq daromad va aylanma olib kelishini hisoblashingiz kerak.

Ushbu savollarga javob berish orqali siz inventarizatsiyani boshqarishni yaxshilaysiz va keyingi safar qaysi narsalarni sotib olish va qaysi birini sotib olmaslik haqida o’ylayotganingizda yaxshiroq qaror qabul qilish imkoniyatiga ega bo’lasiz.

2. Tovar-moddiy zaxiralarning yo’qolishi

 Bu qog’ozdagi tovarlar soni va ularning do’konda haqiqiy mavjudligi o’rtasidagi farq. Bu o’g’irlik, firibgarlik va tovarlarni sotish bilan bog’liq bo’lmagan boshqa sabablar bilan bog’liq yo’qotishlar.

Bunday yo’qotishlarning umumiy sabablari quyidagilardir: xodimlar o’g’irlashi, do’konlardagi o’g’irlik, ma’muriy xatolar va yetkazib beruvchilarning firibgarligi.

Inventarizatsiyani yo’qotish formulasi: inventarizatsiyaning yakuniy qiymati – jismoniy hisoblangan zaxira qiymati.

Yo’qotishlar foiz sifatida ham ifodalanishi mumkin, ya’ni yo’qotish% = yo’qotishlar miqdori / sotuv x 100

 AQSh Milliy Chakana savdo federatsiyasi tomonidan o’tkazilgan so’rov natijalariga ko’ra, 2015 yilda o’rtacha yo`qotish 1,38% ni tashkil etdi. Shuni ta’kidlash kerakki, ma’lumotlar bir chakana sektordan boshqasiga farq qiladi.

Ayniqsa:

Mahsulot segmenti – 3,6%

 Erkaklar va ayollar kiyimlari – 1,2%

Chegirma, iste’mol tovarlari yoki supermarkazlar – 1,1%

O’zingizning do’koningizdagi yo’qotishlarni hisoblang. Bu sizga inventarizatsiya bo’yicha aniqlik haqida gap ketganda do’koningiz qanchalik samarali ekanligi haqida fikr beradi.

3. Savdo foizi

Savdo foizi – sotish uchun mavjud bo`lgan birliklar soniga nisbatan sotilgan birliklar ulushi.

Ushbu ko’rsatkichni hisoblash uchun quyidagi formuladan foydalaning: Sotilgan birliklar / Boshlang’ich inventar x 100

Aytaylik, kitob do‘koni nashriyotdan 500 nusxa triller oldi va bir oydan keyin 95 ta kitob sotdi. Kitob savdosi ulushi 19% ni tashkil qiladi. Ba’zi hollarda sotilmagan tovarlar ishlab chiqaruvchiga qaytarilishi mumkin.

Ba’zi do’konlar savdo foizini oshirish uchun mahsulot chegirmalaridan ham foydalanishi mumkin.

4. Tovar qoldiqlari aylanmasi

Tovaringiz qoldiqlari aylanmasi – bu ma’lum bir mahsulot yoki toifaning ma’lum vaqt ichida sotilgan soni. Inventarizatsiyani boshqarishda, aksariyat hollarda, aylanma qancha yuqori bo’lsa, do’koningiz uchun shuncha yaxshi bo’ladi. Bu shuni anglatadiki, siz katta miqdorda tovaringiz qoldiqlariga ega bo’lmasdan ko’plab mahsulotlarni sotishingiz mumkin.

Tovar aylanmasi formulasi: Sotilgan mahsulot tannarxi / O’rtacha inventar

Aytaylik, kiyim-kechak do‘konidagi o‘rtacha inventar 25 million so‘m, uning 12 oyda sotgan mahsuloti esa 100 million so‘m bo‘ldi. Bu degani, aylanma 4.0 ni tashkil etdi va do’kon bu yil to’rt karra inventarni sotdi.

 Sizning aylanmangiz qanchalik yuqori bo’lsa, shunchalik samaraliroq bo’lasiz.

5. Mahsulot samaradorligi

Sizning eng yuqori va eng past ko’rsatkichli tovarlaringiz doimo diqqat markazida bo’lishi kerak, shuning uchun bu ko’rsatkichni muntazam ravishda kuzatib boring. Bu sizga yanada samaraliroq buyurtmalar berish, chegirmalarni ishga tushirish, merchandaysing va savdoni oshirishga yordam beradi.

Qaysi narsalarni zaxiralash kerak? Qaysi mahsulotlar reklamaga muhtoj? Bu savollarga javob berishning yagona yo’li mahsulot va toifalaringizning samaradorligini bilishdir.

Har hafta ombor zaxiralarini tekshirish tavsiya etiladi. Shu bilan birga, eng daromadli mahsulotlar va toifalarga e’tibor qaratish lozim. 80/20 qoidasini qo’llashingiz mumkin (Pareto printsipi), chunki odatda 20% tovar foydaning 80%ini beradi. Shuning uchun, ushbu 20% ga e’tibor qaratish va ulardagi tendensiyalarni o’tkazib yubormaslik kerak.

Bundan tashqari, yetkazib beruvchidan mahsulotni olish uchun qancha vaqt ketishini, ushbu mahsulotlardan haftada olinadigan foyda miqdorini va sizda mavjud bo’lgan miqdorni tushunish muhimdir. Ushbu raqamlarni taqqoslash orqali siz inventarni yanada samaraliroq muvozanatlashingiz mumkin.

Bundan tashqari, “o’lik” inventar yoki sekin sotiladigan tovarlarga e’tibor berish kerak. Ular doʻkoningizda toʻgʻri joylashtirilishi va reklama qilinishi kerak, yoki shunchaki aksiya oʻtkazib, kech boʻlmasdan ularni sotib yuboring.

Mahsulot unumdorligini qanday o’lchash mumkin: Agar chakana savdo boshqaruv tizimingizda to’g’ri hisobotlar mavjud bo’lsa, mahsulot samaradorligini kuzatish juda oson. Aytgancha, bizning BILLZ tizimimiz tovarlarni hisobga olish va ularning samaradorligini kuzatish imkoniyatini taqdim etadi, bu esa inventarizatsiyani boshqarishni soddalashtiradi.

Mahsulotlaringiz va savdo hisobotlaringizni ko’rib chiqing va eng yuqori va eng past miqdorda sotilgan mahsulotlarga, shuningdek, eng ko`p va eng kam daromad keltiradigan mahsulotlarga e`tibor qarating.

6. Yo’qotilgan savdo

Yo’qotilgan sotuvlar – bu siz omborda ma’lum bir mahsulot yoki brend yo`qligi sababli yo’qotgan savdolaringizdir.

Shunaqa sotuvlarni hisoblash sizga tovaringiz zaxirasi uchun pul tejash orqali qanchalik daromad boy berayotganingiz haqida fikr beradi, ayniqsa, eng ko’p sotiladigan narsalar haqida gap ketganda.

Endi siz o’z ko`rsatgichlaringizni bilasiz. Buyog`iga nima?

Shunday qilib, siz inventarizatsiyani baholash uchun turli ko’rsatkichlarni bilib oldingiz. Bundan qanday qiymat olish mumkin? Albatta, ushbu ko’rsatkichlarni kuzatib borish va foydalanish orqali. Xarid qilish bo’yicha ko’proq ma’lumotga ega bo’lish uchun inventarizatsiyani muntazam ravishda kuzatib borish muhimdir.

Ushbu jarayonning to’g’ri bajarilishi va amalga oshirilishi sizning biznesingiz va sizda mavjud bo’lgan vositalarga bog’liq. Inventarizatsiya haqida kerakli ma’lumotlarni olishning eng samarali usuli ma’lumotlarni yig’ish va tahlil qilishni avtomatlashtirishdir.

Buni keng qamrovli hisobot variantlari bilan chakana boshqaruv tizimi yordamida amalga oshirish mumkin. Agar siz zamonaviy chakana savdo tizimidan foydalanayotgan bo’lsangiz, unda inventar tahlili imkoniyatlari bor-yo’qligini tekshiring.

Misol uchun, agar siz BILLZ mijozi bo’lsangiz, sotuvlar va mahsulot samaradorligi bo’yicha maxsus hisobotlar yordamida kerakli raqamlarni osongina olishingiz mumkin. BILLZda qaror qabul qilishda foydalanishingiz mumkin bo’lgan inventarizatsiya haqida to’liq tasavvurni taqdim etadigan tayyor mahsulot samaradorligi hisobotlari mavjud.

Zamonaviy POS yoki hisobot tizimidan foydalanmaysizmi? Unda inventarizatsiya va ko’rsatkichlarni kuzatib borish uchun Excel kabi oddiy yechimlardan foydalanishingiz mumkin. Bu, albatta, mukammal emas, lekin raqamlarni qo’lda tahlil qilishdan ko’ra yaxshiroqdir.

To’g’ri ko’rsatkichlar bilan aqlli qarorlar qabul qiling

 Biz ko’rsatkichlarni va ularni qanday to’plashni ko’rib chiqdik, endi qaror qabul qilish jarayonida ushbu ma’lumotlardan qanday foydalanishni o`rganamiz. Mana bir nechta oddiy misollar:

Mahsulotlaringiz uchun yanada samarali merchandayzing va marketing.

 Savdo va aylanma ma’lumotlarini o’rganib chiqib, siz qaysi mahsulotlar samarali va qaysi biri yo’qligi haqida aniq tasavvurga ega bo’lishingiz mumkin.

San-Fransiskoda joylashgan, choy va aksessuarlar sotadigan T-We Tea o’z mahsulotlari bilan nima qilganini bilasizmi? Ular o’zlarining past marjali mahsulotlari (masalan, choy ta’minoti) yuqori marjali narsalarga (uyda tayyorlangan choylar) qaraganda tezroq harakat qilishini payqashdi, inventarizatsiyani boshqarish texnikasi ularni arzonroq narxda guruhlash edi. Natijada ular aylanmani tezlashtirishga va foydani oshirishga muvaffaq bo’lishdi.

Rejalashtirish: qanday mahsulotlarga va qachon buyurtma berish kerak

Mahsulotingiz qanchalik tez sotilayotganini va undan qancha daromad olayotganingizni bilsangiz, kelajakdagi buyurtmani rejalashtirishingiz osonroq bo’ladi.

Misol uchun, agar biror buyum har ikki oyda yoki undan ko’p sotilishini aniqlasangiz, bu narsaga qanchalik tez-tez buyurtma berishni rejalashtirishingiz mumkin.

 Boshqa tomondan, turli xil mahsulotlar uchun GMROIni bilish yordamida qaysi mahsulotlarga sarmoya kiritish va ularga qancha pul sarflash haqida aniqroq tasavvurga ega bo’lasiz.

Inventarizatsiyani boshqarish jarayonlarini takomillashtirish

 Yo`qotish  kabi ko’rsatkichlarni o’lchash nafaqat pul yo`qolishini o’lchashga yordam beradi, balki do’konning xavfsizlik jarayonlarini yaxshilash bo’yicha qimmatli tushunchalarni ham beradi.

Agar inventarizatsiyangizdagi nomuvofiqliklar va yo’qotishlar juda katta bo’lsa, siz do’kon ichida qattiqroq qoidalar va jarayonlarni o’rnatishingiz kerak bo’ladi. Agar siz POS tizimidan foydalansangiz, u holda ish vazifalarini bajarish uchun kerak bo’lmagan ma’lumotlarga kirishni cheklash  zarur.

Shuningdek, siz inventarizatsiya boshqaruvini yaxshilash uchun toifa yoki doʻkon boʻyicha batafsil maʼlumot olishingiz mumkin. Aytaylik, ma’lum bir bo’limda yo’qotishlar boshqa do’konlarga qaraganda ancha yuqori. Ushbu ma’lumot yordamida, siz yuqori yo’qotish sababini bilish uchun ushbu bo’limga ko`proq e`tibor qaratishingiz lozim.

 Do`kondagi buyumlar o’g’irlanishga ko’proq moyilmi? Mahsulotlar sizning xodimlaringiz nazorat qila olmaydigan joyda joylashganmi? Buni bilishning yagona yo’li – ma’lumotlarni ko’rib chiqish va o’rganish.

Yana bir misol: Aytaylik, siz ma’muriy xatolar (masalan, narxlardagi xatolar yoki narxlarni belgilash xatolari) inventar yozuvlaringizdagi jiddiy tafovutlar keltirib chiqarayotganini aniqladingiz. Ushbu ma’lumotdan do’konlaringizdagi vazifalar bajarishilini yaxshilash uchun foydalansangiz bo`ladi. Siz, masalan, inson xatosini kamaytirish uchun muayyan vazifalarni avtomatlashtirishingiz mumkin.

Esingizda bo’lsin: bilim yetishmasligi qimmatga tushadi

Inventarizatsiyani boshqarish mahorati shunchaki qo’shimcha mahorat emas, u eng muhim mas’uliyatlardan biridir. Agar siz o’z raqamlaringizni bilmasangiz yoki mijozlaringiz nimani yoqtirishini va nimani yoqtirmasligi haqida ma`lumotga ega bo`lmasangiz, siz juda ko’p pul yo`qotasiz. Agar siz savdo, marketing va mijozlarga xizmat ko’rsatish borasida to’g’ri qaror qabul qila olmasangiz, mijozlaringizni yo’qotishingiz mumkin.

Bu sodir bo’lishiga yo’l qo’ymang. Do’konning asosiy ko’rsatkichlarini kuzatishni boshlang. Shundagina siz o’zingizning biznesingizda nima bo’layotganini haqiqatan ham tushunishingiz mumkin.

Umid qilamizki, ushbu maqola sizga ozgina bo’lsa ham yordam berdi.